Het is mens-eigen om dingen te willen begrijpen en zeker te weten om te overleven. Het nadenken over waarom mensen doen wat ze doen bestaat al zolang de mens bestaat, tenminste in ieder geval sinds Socrates’ werkwijze werd opgetekend door zijn leerling Plato in de laatste eeuwen voor Christus. Socrates wordt ook de Vader van de Filosofie genoemd. Hij stelde constant vragen aan zichzelf en aan anderen om zo achter de betekenis van leven te komen, hij zette mensen aan tot zelfonderzoek en de realisatie dat er geen algemene waarheid is. In zijn optiek kon je alleen door zelfonderzoek een oprecht leven leiden.

Een grote stroming filosofen daarna waar we geschriften van hebben, is die van de Stoïcijnen. 

Romeinse Keizer Marcus Aurelius (121 – 180 nC)

Marcus Aurelius had een druk en heftig leven als leider van het grootste rijk op aarde. Hij wordt de laatste van de ‘Vijf Goede Keizers’ genoemd omdat zijn doel niet zijn eigen ego bevredigen was, maar ‘het goede doen’. Wat is dan het goede? Volgens Marcus zelfinzicht; onderzoek doen naar je denken en handelen, want dat is de enige cirkel van controle die je hebt. Hij schreef elke dag ‘berichten aan zichzelf’, nu de ‘Meditations’ genoemd. Hierin was hij op zoek naar zijn eigen rol in het leven en hoe hij een zo oprecht mogelijk mens zou kunnen zijn. Hij was dus zijn eigen uitgangspunt en richtte zich op wat er binnen zijn eigen cirkel van controle lag en dat te veranderen om zijn streven te bereiken.

De visie op de mens was gebaseerd op filosofie, de zelfkennis van de mens. Hierbij is het belangrijk dat je jezelf vragen blijft stellen en kritisch blijft op jouw eigen houding in het leven. De controle en de verantwoordelijkheid ligt bij het individu.

“The shoe that fits one person pinches another; there is no recipe for living that suits all cases.” – Carl Gustav Jung (1875 – 1961)

De psychologie paste zich aan en de cognitieve psychologie werd belangrijk, psychotherapie is daar een onderdeel van. Hierbij wordt gebruik gemaakt van uitgangspunten en methoden die afkomstig zijn uit de Psychologie. Dus wat is psychologie in deze vorm dan? Het doen van onderzoek naar gedrag van mensen en een standaard vinden voor de oorzaak die daaraan ten grondslag ligt, zodat we met psychotherapie mensen kunnen leren hoe ze dingen moeten veranderen om te voldoen aan de gestelde standaard. En adem in… Zoiets?

De Norm

Die standaarden werden steeds gedetailleerder, er kwamen definities van wat ‘gezond’ gedrag is en wat een ‘stoornis’. Wat je alleen kunt doen als je duidelijk hebt wat dan de norm is, wat normaal is. Wat is dan normaal? Is dat het gedrag wat de meerderheid vertoont, wat onderzoeken wetenschappelijk (empirisch) uitwijzen? En is de conclusie dan dat iedereen daaraan moet voldoen? Je richten op afwijking, op ziekte. In plaats van leven, individualiteit en intuïtie. Pas als er iets kapot is ga je naar de ‘Gezondheids’zorg. Maar wat als er niets kapot is?

Waar wordt de norm op gebaseerd?

Op cultuur, op sociale en economische omstandigheden, geschiedenis, meningen? Wie bedenkt deze concepten van ‘het’ leven? Uiteindelijk zal niemand daar meer de verantwoordelijkheid voor kunnen en willen nemen en dooddoener nr 1 stellen: “Het is gewoon zo”. Een soort bouwwerk dat steeds smaller en stigmatiserender wordt. Wellicht kunnen we de kennis uit psychologie ook in de gereguleerde GGZ zonder conclusies van gezond of stoornis inzetten…

En nu? Een wereld vol met normen en concepten, van goed en slecht, gezond en stoornis. Mensen worden onzeker en gefrustreerd omdat ze het gevoel hebben te moeten voldoen aan ‘waarheden’ waar ze zich niet in herkennen, maar erger; dat ze worden gedwongen of gemanipuleerd in het voldoen aan die waarheden. Onderzoeken worden uitgevoerd op basis van aannames, want ook de kennis uit wetenschap verandert constant en bewijst dat er dus geen absolute waarheid is.

Alle regels zijn opgesteld in dikke boeken en nu ook in een Bijbel van de Psychologie; de DSM, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Het bestaan ervan is eigenlijk al een angstaanjagend fenomeen van controle. Het is zó belangrijk dat alleen als je op basis hiervan een diagnose krijgt het wordt vergoed door de verzekeraar

“Freedom is the only worthy goal in life. It is won by disregarding things that lie beyond our control.” – Epictetus (van origine slaaf, later Stoicijns filosoof en leermeester)